Personen in contact
Zoals we in 'De Jacht op Mezelf' zagen, onttrekt ons mens-zijn zich aan de wereld van kenbare (immanente) entiteiten. Als we spreken over onszelf of, zoals in dit geval over de therapeut en de cliënt, is dit een verwijzing naar wat zowel hun concreet kenbare en fysieke verschijning als hun rol in de therapie overstijgt. De beide mensen, als subject betrokken in het therapeutisch proces, zijn niet te vangen of te definiëren als object. Net als het begrip 'vrije wil', is onze identiteit een wezenlijk niet kenbare transcendentie.
De filosoof Martin Heidegger trekt hieruit de consequentie om het niet meer over 'mens' als entiteit te hebben maar te spreken over 'Dasein', het 'Er-zijn'. Hij verwijst hierin naar de open zijnswijze van onze menselijke existentie. Deze open zijnswijze of transcendentie van de mens nodigt ons er toe uit om beide mensen in ons voornoemde contact niet als afzonderlijke entiteiten te onderscheiden, maar te beschouwen als een 'Samen-er-zijn' ('MitDasein'). Op het moment dat ze elkaar tegemoet treden, is er sprake van een wisselwerking. Dit betekent dat niet te herleiden is wie van de twee wat bepaalt. Alhoewel de therapieruimte, de tijd en de hulpvraag bepaald zijn, is er in de ontmoeting van meet af aan een afstemming op elkaar verweven die zich aan verwoording onttrekt. Heidegger beschrijft een drietal aspecten die de ontmoeting kenmerken. In de eerste plaats noemt hij de 'Stimmung'. Het Duitse woord 'Stimmung' staat, net als ons woord 'stemming', voor een persoonlijk beleven dat onderdeel uitmaakt van een collectieve gevoelsverbondenheid. In de tweede plaats noemt hij het 'Verstehen'. Dit begrip sluit aan bij ons woord 'verstaan' voor zover we het in figuurlijke zin gebruiken. Een goed verstaander heeft aan een half woord genoeg. Hiermee wordt niet het letterlijke horen bedoeld, maar een begrijpen dat de letterlijke woorden overstijgt. Vanuit onze collectiviteit begrijpen we veel zonder dat er woorden aan te pas komen. In de derde plaats noemt hij het begrip 'Rede'. Dit begrip heeft betrekking op het afgestemd zijn in de taal. Dat dit artikel door u als lezer begrepen wordt en u hopelijk aan het denken zet, illustreert het aspect 'Rede' in 'Dasein'.
Uit bovenstaande mag duidelijk zijn dat het perspectief van twee afzonderlijke mensen die elkaar vanuit hun afzonderlijke rol als therapeut en cliënt ontmoeten, een te beperkte manier van kijken is om recht te doen aan de gelaagde rijkdom van de ontmoeting. Onze vertrouwde analytische manier van kijken is gebaseerd op oneigenlijke premissen. Vanuit het ruimere perspectief van 'Dasein' krijgt de entiteit van 'contact' een ander perspectief.