Gestalt

We hebben nog een vierde benadering in de psychotherapie die een weg zoekt in de omgang met de paradox van ons menselijk bestaan. Het is de existentiële psychotherapie die misschien nog het meest duidelijk vorm krijgt in de Gestalt-benadering. Het is moeilijk uit te leggen wat deze benadering precies inhoudt. Deze moeilijkheid weerspiegelt hoe deze vorm van psychotherapie stoeit met de paradox. Zoals Sartre zegt dat de mens niet is wat hij is, zo is de grondslag van de Gestalt: veranderen zonder te veranderen. Het is een boodschap die moeilijk verkoopt.

Kort samengevat, in een al te vaak verkeerd begrepen cliché: Gestalt blijft in het hier en nu. Het gaat niet om oorzaken, diagnoses, oplossingen of doelstellingen. Deze leiden af van wat er werkelijk gaande is en staan echt contact in de weg. Er wordt aandacht gegeven aan de ervaring van het moment zelf: niet zozeer het verhaal van de cliënt maar vooral de manier waarop dit gebracht wordt, niet zozeer de rol van een deskundige en hard werkende therapeut met een liefst dankbare cliënt, maar aandacht voor wat in hun ontmoeting gebeurt, niet zozeer de zekerheid van een theorie en techniek maar de moed en soms de vertwijfeling om een impasse te onderkennen etc. Blijven bij het hier en nu is geen veilige methode maar het betreden van het ongewisse van de huidige situatie. In Gestalt laten we de cliënt aan zichzelf over zonder hem in de steek te laten (G. Wollants, 2007).

Gezien deze openheid ten aanzien van de zich voortdurend veranderende situatie is het onmogelijk om van tevoren een concreet criterium van succes te definiëren. Als de cliënt zich beter gaat voelen is dat een prettig bijproduct maar geen doel op zichzelf. Het doel is in feite om aandacht voor het hier en nu vrij te maken: het is de weg die zichzelf wijst in een voortdurende verandering. Het is verrassend wat zich in het hier en nu openbaart. Misschien is Gestalt wel meer een uitgangspunt om in het leven te staan dan een vorm van therapie. Bruno-Paul de Roeck, een bekend Gestalttherapeut in de  jaren zeventig, kon zich niet meer verenigen met de rol van therapeut en is uit het vak gestapt. Een ontmoeting in de beperkende grenzen van een therapeut/cliënt-relatie staat contact in de weg. Gestalt spreekt zichzelf tegen wanneer ze zich als therapeutische school presenteert. Ze is in wezen een verschijnsel dat zich in het randgebied van het maatschappelijk bestel beweegt. Als inherent anarchistische beweging, neemt ze op breed maatschappelijk terrein, en in de gezondheidszorg in het bijzonder, een fundamenteel oppositionele positie in. Een wetenschappelijk onderzoek naar de werking van Gestalt is om dezelfde reden strijdig met haar grondbeginselen.

Gestalt is principieel niet evidence-based!

De paradox wordt bij Gestalt niet vermeden of opgelost: ze wordt in al haar absurditeit, grilligheid en onvoorspelbaarheid onderkend.